JOSEBA EGIBAR «Ilegalizazioarenak iragana izan behar du; gizarte osoari dagokio»

Joseba Egibar. EAJren GBBko lehendakaria eta Eusko Legebiltzarreko bozeramailea

«Ilegalizazioarenak iragana izan behar du; gizarte osoari dagokio»

Azken hamarkadetako aldaketarik historikoena gertatzen ari da, Joseba Egibarren ustez. «Kontua da aldaketa horretan parte hartu nahi dugun denok ala ez», gogoeta egin du EAJren GBBko lehendakariak.

• «Udalbiltzak etorkizun berri eta oparoa eduki dezake»

Bezperan EAJren Gipuzkoako batzarra izan du Joseba Egibar GBBko lehendakariak (Andoain, 1959). Argudioak eta diskurtsoa, beraz, fresko eta koipetuak ditu. GBBren egoitza berriko bulegoak ikuspegi zabal eta atsegina du. Apalategi batean, Egunkaria-ren 1999ko ale baten fotokopia: Udalbiltzaren sorrerari buruzkoa.

Oraingoan baietz, oraingo bakerako aukera ongi bukatuko dela esana duzu, baita su-etenaren aurretik ere. ETAk su-eten iraunkor eta orokorra adierazi ondoren argiago duzu?

Bai. Iragan hurbilean dauzkagun bi prozesuekin alderatuz —1998koa eta 2006koa—, porrot egin zuten, eta porrot egite horrek esan nahi zuen ETAk atzera berriz bere estrategia politiko-militar hori indarrean jartzen zuela, su-etena apurtu ondoren. Oraingo honetan beste bi porrot horien ikasgaiak atera eta 1998an eta 2006an behin betiko bide politiko eta demokratikoen alde apustua egiten zutenek gidaritza hartu dute, esanez «hemen ezker abertzaleak bere barnean gogoeta bat eta eztabaida bat egin du eta emaitzak hauek dira». Bere burua ezker abertzalekotzat jotzen duen edonork ondorio horiek onartu behar ditu. Ondorio horiek ziren eta dira bide politiko eta demokratikoen aldeko apustua egitea. Horrek esan nahi zuen eta esan nahi du ETAk bere estrategia politiko-militarra utzi egin behar zuela. Horregatik esan dut behin eta berriz aldaketa kualitatibo bat dagoela: aldebakartasun horretatik abiatuta ezker abertzale politikoak gidaritza hartzen du, non esaten dion edonori, baita ETAri ere, «aizu, bide hau amaitu da».

ETAri dagokionez, uste duzu su-eten hori aldarrikatuta barneratu duela agirian aipatutako «konfrontazioaren amaierara» joan behar duela?

Espero dezagun hala izatea. Agiria irakurtzen duzu, eta dio dioena. Su-eten orokorra da, eta prest dago egiaztagarria izan daitekeen prozesu batera joateko. Euskadi Ta Askatasuna sortu zenetik, borroka armatua tresna bat da helburuak lortzeko. Urteetan instrumentala zen hura estrukturala ere bihurtu da, eta azkenean ETAk zeukan aktiborik handiena su-etena eskaintzea zen. Prozesuek porrot egin dutenean, 1998an edo 2006an, ETAk pentsatzen zuen borroka armatura bueltatze hutsak de facto suposatzen zuela hor dagoen gatazka politikoaren seinale garbia, gatazkaren ziurtagiria. Konturatu gabe, azkeneko hamarkada hauetan behintzat, estatuak politikoki denboran erabili duela ETAren borroka armatua. Politikan dabiltzan beste bakarren batzuk hortaz konturatu dira, eta esan dute «aizu, borroka armatua bukatu da, eta estrategiak politikoa eta demokratikoa izan behar du, eta bide baketsuetatik erabili beharrekoa».

Nola ikusten duzu nazioarteko komunitatearen esku-hartzea?

Inportantea litzateke. Momentu honetan begiratzea non dauden gabeziak, non egon daitezkeen heldulekuak, nola lagundu, Europako instituzioak hor txertatzea ez da batere txarra, alderantziz, behar-beharrezkoa da. Momentu honetan azaldu dira nazioarteko ordezkaritza zabala duten Bruselako agirian bildu diren horiek. Hori inportantea da, baina hori zehaztu egin behar da. Atzera bueltarik ez duen prozesu bat bermatzeko bertatik eman daitezkeen pauso eta har daitezkeen erabakiez gain, kanpotik ere bultzada minimo bat edukitzea behar-beharrezkoa da, eta hori lortu egin behar da. Espainiako Gobernuak jakin badaki hori horrela dela. Eta Europa begira dago, nola ez.

Zein urrats egin behar dira? Zer dauka Joseba Egibarrek buruan aukera hau aprobetxatzeko?

Luze gabe, garbi dago bake prozesu batek aurrera egin dezan, kontuan edukita bide politiko eta demokratikoen aldeko apustua egin dela, gutxieneko tresneria bat behar duela. Nekez jorra daiteke estrategia eta bide politiko bat ez badaude, adibidez, instituzioetan, edo, okerragoa dena, politikan aritzeko debekuak badauzkazu. Politikaren hautua egiten duzu, eta debekatuta daukazu politika egitea. Hori kontraesan bat da. Legalizazioaren gaiak garrantzia du. Ez demokraziaren ikuspegitik bakarrik, baizik eta bakegintzan ere erabat lagungarri izan daitekeelako prozesu horiek sendotze bidean jartzeko. Ilegalizazioaren kontuak iragana izan behar du. Ez da bakarrik «beraien kontua», ezker abertzalearen kontua, beraiek konpondu behar duten zerbait, azkenean, gizarte osoari dagokion kontu bat da. Herri ikuspegitik eta gizarte ikuspegitik, diferentzia politikoak diferentzia. Bakoitzak bere estrategia izango du, baina egonkortasuna eta sendotasuna eman nahi bazaio prozesu honi eta elkarren arteko bizitza politikoari, garbi dago legeztatzeak garrantzia duela, bai ikuspegi demokratikotik, bai bake ikuspegitik.

Beste urratsik?

Badago beste atal bat, behar bezala eta ari-arin mugitu beharko litzatekeena: espetxe politika. Baita biktimekiko landu beharreko gaiak ere. Atal horretan pauso ugari eman dira, baina badago zeregina. Espetxe politikak berebiziko garrantzia hartuko du prozesu honetan lehenengo hilabeteetan, beraz, oso denbora laburraz ari gara.

Legeztatzearen kontuari dagokionez, uste duzu estatutik edo Espainiako Gobernutik etor daitekeen erantzuna hauteskundeek baldintzatuta etorriko dela?

Estatua ustekabean harrapatu du ezker abertzalearen erabakiak. Estatuak historikoki eskema bat eduki du, ETAk ere eduki duen eskema: armak isiltzen direnean bakea dago. Oraingoan, baina, su-etena ez zaio eman Espainiako Gobernuari edo estatuari, su-etena aldebakarreko erabaki bat da, euskal gizarteari ematen zaiona, eta ezker abertzaleak exijitzen duena. Beraz, horrek eskema aldatu egin du. Estatuak garai berri bat kudeatzeko eskema zahar bat dauka. Eskema zaharra Alderdien Legea da, eta garai berri hau kudeatzeko ez du balio. Agian, baten bati arnasa kentzeko balio dizu, adibidez, ilegalizazioari eusteko oraingo hauetan, baina «hurrengoetan ez, hurrengoan legala izango zara». Ikusirik apustuaren zintzotasuna eta sendotasuna zein tamainakoa den, EAJ bezala, erantzukizun eskaera bat egin behar zaie alderdi sozialistari eta alderdi popularrari: jokoan daukaguna ez da zinegotzi batzuk edo alkate batzuk gora edo behera. Hemen pauso bat eman da erabat inportantea, eta arazo politikoak hor egongo dira, gatazka politikoa hor egongo da konpontzeko, baina politikaren aldeko hautua egin dutenek politika egin ahal izan behar dute.

Esan nahi duzu behin alderdi berriaren estatutuak aurkeztuta EAJk bultzatuko duela legeztatzeko?

Aurretik ere bai. Ez da alderdikeria kontua; alderdikeriatan eroriko bagina, gaizki geundeke denak. Ikuspegia zabalagoa izan behar du. Nik, atzo [ostegunean], Gipuzkoako batzarra eduki nuen, eta esan nien: «Begira, agian ez gara konturatzen, baina herri honetan azken hamarkadetan eman den aldaketarik historikoena gertatzen ari da». Kontua da aldaketa horretan parte hartu nahi dugun denok ala ez. Erabat iraultzailea da, eta politika irauli egingo du erabaki horrek. Indarkeria desagertze bidean dago, hori aldaketa kualitatiboa da, historikoa da. Aurrekoetan, gehienbat 1998an, ilusioa sortu zen, poza, konpromisoa... Oraingo honetan ez da sortu. Oraingo prozesu hau alderantziz izango da. Beharbada ilusio gehiegirik ez dago hasieran, baina pausoak ematen diren neurrian eta euskal gizarteak bidean egiten ari garela ikusten duenean, atzera bueltarik ez duen prozesu bat eta abiadura hartzeko moduko prozesu bat martxan jar daiteke, eta ilusioa etor daiteke.

EAJren zeregina etapa berri honetan ongi zehaztuta al dago? Batzuetan ematen du bitartekari moduko lanak egiten dituela Madrilgo gobernuarekin...

Bai, batzuetan itxura hori eman daiteke. Alderdi sozialistak helburu bat dauka, EAJren mugimenduak kontrolatu nahi ditu, ikusten duelako ezker abertzalearen benetako mugimendua nondik nora doan. Badaki apustu politikoa datorrela hor. Gure jendeari zein galdera sortzen zaizkio? Lehenengoa, Batasuna egongo al da hauteskundeetan? Galdera da. Guk esaten dugu: «Egon behar du». Egongo den edo ez den beste kalkulu politiko baten arabera izango da. Espainiako Gobernuak eta bi alderdi nagusiek, PSOEk eta PPk, erabakitzen dutenaren arabera, nahiz eta gero jantzi judiziala emango duten. Bigarren galdera: «Komeni al zaigu egotea?». Noski. Herri ikuspegitik eta alderdi ikuspegitik, hemen biltzen diren boto guztiek ordezkaritza behar dute, jasotzen dituen botoen arabera. Hirugarren galdera: «Aizu, ez al dute Batasunekoek eta sozialistek bat egingo EAJ baztertzeko?». Eta nik erantzuten diet: «Eta? Egiten badute zer pasatzen da? Berdin da».

Hauteskunde garaia hizpide izan du Joseba Egibarrek, Gipuzkoatik Nafarroara. Baita Udalbiltzaren etorkizuna ere.

Gipuzkoarako, zehazki, hauteskundeei begira zer aurreikuspen egin duzu?

Inportantea litzateke alderdi politiko guztiak egotea. Hasteko. Iragan hurbilean ikusi ditugu batzuen eta besteen emaitzak. Batasuna lehen indarra ere izan da, eta azkeneko hauteskundeetan boto baliogabeak itzal handia izan zuen, eta alderdi sozialistarenak ere bai. EAJk ordezkatzen duen abertzaletasuna Gipuzkoan erabat hedatua dago, eta Gipuzkoako ardatz bihurtu da. Hor dator Batu Gaitezen formulazioaren gakoa. Bi zutabe nagusi ezinbesteko dira etorkizuneko proiektu politiko bat garatu ahal izateko. Bata giza eskubide guztien errespetua da, eta bestea, herri aitortza eta etorkizuna erabakitzeko eskubidea. Bi zutabe horien gainean eraiki beharko da etorkizuneko proiektua. Bai batarekin bai bestearekin gabezia nabarmenak izan dituzten alderdiek indar handia dute Gipuzkoan: ezker abertzalea bera eta alderdi sozialista. Gipuzkoan, nabarmen, abertzale botoa nagusi da, eta etorkizunari begira eta abertzaletasunaren etorkizunari begira, nahiz eta tokian tokiko abertzale itzala eta erakundeak errespetatu, noski, Gipuzkoan zer egiten den garrantzi handia izango du. Hori kudeatu behar da errespetuz, errespetua da gakoa; denak gara beharrezkoak.

Markel Olanok aipatzen duenean abertzaleen arteko lankidetza behar dela PSE-PP itunari erantzuteko eta ez dadin zabaldu diputazio eta udaletara, zer esan nahi du?

Garai berri bati ezin zaio eskema zaharrekin erantzun. PPk eta PSOEk, ahal badute eta zenbakiek ematen badiete, bat egingo dute. Horiek daukaten asmoa edo bokazioa da. Urteetan edo urteetarako beraiek bataiatutako «aldaketa politiko» horri bide eman nahi die, soka eman nahi die. Herri bat errespetatu beharrean herri hori aldatu egin behar dela pentsatzen dute. Tandem horri, PSOE eta PP tandem horri, aurre egin behar zaio. Hori zer da? Norberak bere aukera bozkatzea, hasteko. Denak posible izango ahal dute nahi duten aukera bozkatzea, adibidez, ezker abertzalea? Zalantzan dago. Formula gero gobernatzeko? Kanpaina honetan argi eta garbi ikusten dugu aurre egin behar zaiola PSOE-PPri, eta ilegalizazioaren aldeko apustua egiten badute, oraindik gehiago, nabarmenago. Zer da, hor zintzilik gelditzen diren botoak biltzeko? Politikan gaude, etsaia non dagoen garbi finkatzen baduzu, haren aurka joan behar duzu. Gero, horrekin gobernatzeko? Ezta pentsatu ere; logika baten barruan ezin duzu gobernatu horrekin. Zeinekin? Gainerako guztiekin, ahal duzun moduan. Ezin diozu PSOEri eta PPri aldaketaren ziurtagiria zuk eskaini.

Aralarrekin duela gutxi bildu zarete. Sintonia ona dago?

Aralarrekin, Gipuzkoako Batzar Nagusietan legegintzaldiaren hasieran akordio batzuk lortu genituen abstentzioaren eskutik, baina azkeneko bi urteetan ez. Aralarrekin sintonia bat egon da, arlo politikoan, baina egia da, arlo sozialean, fiskalitatean eta azpiegituretan diferentziak badaudela. Komenigarria ikusi genuen bilera bat egitea, jakiteko bakoitza non dagoen. Sintonia politikoa badago.

EAJk ez al du ikusten Aralar aliatu taktiko modura, ikusita azkenaldian Nafarroa Bairekin zer pasatzen ari den?

Gaia pil-pilean dago. Firma jarri, kendu; ez dakit zer dabiltzan. Eusko Alkartasunaren ibilbideak, niri zera sortzen dit, ez da sentsazio ona. Zilegi da. Momentu honetan, EAk bi kontratu sinatu ditu, eta kontratu horiek ez dira uztargarriak. Gero dator, iragan hurbiletik, hamar urteotan sortu baita, ezker abertzalearen garapen horretan ezker abertzaleko Aralarrek edo Aralarrekoak diren ezker abertzaleko horiek bere espazio politikoa markatu dute Nafarroan. Ezker abertzale ofizialak, historikoak edo Batasunaren ezker abertzaleak momentu honetan non eta Nafarroan proiektu bat martxan jartzeko garai eta puntu honetan Aralar bat edukitzea aurrean ez du gustuko. Eskema sinpleekin azal daiteke hori. Ezker abertzalearentzat Nafarroan arazoa ez da EA, ez da EAJ, Aralar da, tamainagatik, ibilbideagatik eta iragan hurbilean etxe berekoak direlako. Horrek edukiko du bere osaketa eta konponbidea. Tartean gu gaude.

EAJk ez al du presioa egin ezker abertzalea ez sartzeko NaBain?

Presioa ez; guk iritzia eman dugu.

«Sartzen bada gu ateratzen gara» esan duzue.

Tira, hori... gu ateratzeak ez dio inongo kalterik egingo. Eta Gipuzkoan zergatik ez, edo Araban, edo Bizkaian? Oso hurbiletik bizi izan dute prozesu hori bai Batasunekoek bai Aralarrekoek. Logika baten barruan ibilbidea egin behar zuten EAJk eta EAk. Zer gertatu da? Momentu batean EAk esan duela: «Puntu honeta iritsi gara, eta EAJren itzala izatea ez dugu gustuko». Orain, ezker abertzalearekin. Niretzat, hanka-sartze estrategikoa da, gainera, atzera bueltarik ez duena. Guk soziologikoki ezin dugu ezker abertzalea ordezkatu, eta beraiek gu ere ez. Hor dago Aralar eta Batasunaren arteko lehia hori. Gu erabakigarriak gara? Ez. Guk gure posizioa daukagu. Nik ez dut ikusten momentu honetan Batasuna Nafarroa Bairen barruan.

Eta garai berriak etorrita, aukera hori egon da lehen indarra izateko Nafarroan, ezta?

Ez dakit gero elkar zenbatzeko aukera egongo den. Baina Nafarroan, bai garai batean Herri Batasunak eta azken urteotan Nafarroa Baik lortutako emaitzak kontuan edukitzekoak direla eta PSNk eta UPNk badakite hori. Ikusiko dugu zertan bukatzen den Nafarroakoa. Gehiegi behartzen bada ez da ona izango. Eta gehiegi ari gara behartzen denok. Naturaltasun baten barruan ezker abertzaleak badu Nafarroan lau haizetara zabaltzeko bere mezu propioa. Eta NaBaik badu beste ukitu bat. Diferentziak nabarmendu egin dira azken urte hauetan.

Udalbiltza auziaren epaia etorri da, absoluzioarekin, eta, Jokin Bildarratzek berak aipatu bezala, Udalbiltza edo antzeko erakunde bat berpizteko aukera dago?

Udalbiltza-Kursaalek epaiketa luze bat eduki du, eta errugabetzat jo dituzte denak. Hori pozteko notizia da. Etorkizunari begira, Udalbiltza hor dago, ez da gauza berri bat asmatu behar, hor dago. Hasierako oinarriak indarrean daude, gure ustez. Iragan hurbil honetan eduki ditugun giza eskubideen inguruko gabeziak gaindituta baldin badaude, eta espero dezagun hala izatea, Udalbiltzak etorkizun berri eta oparoa eduki dezake. Baina pausoz pauso. Hor badago elkarlanerako esparru bat, abertzaleen artean edo abertzale ez izan arren, Euskal Herria existitzen dela aitortzen dutenentzako, sozialistak barne edo berdin zait zein alderdikoak izan.